مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 35

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

خوش خوراک-نگا. خوش خور

به هم زدن-قطع رابطه کردن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

دود چراغ-کشیدن شیره

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن

پابوسی-زیارت

زهره دان-کیسه ی صفرا

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

چایمان-سرما خوردگی

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

داغان-از هم پاشیده-پریشان

چپیدن-به زور جا گرفتن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

آدم ثانی-حضرت نوح

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن
به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن
پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

پخش-پراکنده

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن
خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن
پینکی رفتن-چرت زدن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

 

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

چای کاری-کشت و زرع چای

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن
ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

چای نیک-قوری و کتری چای

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

داداشی-برادر در زبان کودکان

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد
خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن
آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

 

بنا بودن-قرار بودن

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن
زبان تر کردن-سخن گفتن

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))

دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

حُقه-زرنگ و ناقلا

به چشم-اطاعت می شود

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

 

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

پَس-ناجور-خراب

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

 

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

 

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

 

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

خاک برداری-بردن خاک های اضافی برای آماده کردن زمین ساختمان
آتشی شدن(از کوره در رفتن)

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

 

زبان نفهم-کودن-بی شعور

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر
تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

دیر کردن-تاخیر کردن

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

رودل-سنگینی معده
به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

پایین دست-طرف پایین

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن
ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

تک و توک-به ندرت-کمی

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

با اشتها-متمایل به غذا

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم
حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

 

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

 

 

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

تخت و تبار-خوب و رو به راه

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

خسارت دیدن-زیان دیدن

بیا بیا- برو برو

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

پِشک-نرمی و پرده های بینی

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن
 

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن
خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

 
دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

حُقه-زرنگ و ناقلا

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

دو پا-انسان

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

 

 

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

چاره-درمان

دو دستی-با هر دو دست

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

 

 

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

اجاق‌کور-نازا-بی فرزند

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

دزدی گرگی-دله دزدی
چرمی-از جنس چرم

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

تو دست و پا ریختن-فراوان بودن-همه جا بودن
خدا به دور-پناه بر خدا

حرف-سخن-گفتار-کلام

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

خرج تراشی-هزینه درست کردن

خیر مقدم-خوش آمد
به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن
پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد
 

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن
دق مرگ-دق کش

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

اجباری(خدمت سربازی)
ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

دلسردی-ناامیدی-یاس

چین خوردن-چروک شدن

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

اجابت کردن معده-قضای حاجت

 

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

 

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

بد اخم-عبوس و ترشرو

 

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

جمع کردن-گرد آوردن
بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

آتشی شدن(از کوره در رفتن)
درشت-حرف زشت-دشنام

 
خورده برده-ملاخظه و پروا
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس
دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

افتادن توی هچل(گرفتار دردسر و ناراحتی شدن)

 
روده درازی-پرحرفی-وراجی
بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

چروک-چین و شکن

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

 

افتاده(فروتن، متواضع)

 

تعلیمی-عصای کوچک

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

پیاله فروش-میخانه چی

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است

 
پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

پارو-زن پیر

ادرار کوچک-شاش

جار-چلچراغ-شمعدان

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

چیله-هیرم-خاشاک

خصوصی-مقابل عمومی

ته دار-پایه دار

 
زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

تقاص گرفتن-انتقام گرفتن

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

 

جمع کردن-گرد آوردن

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم

حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند
چار میخ-اذیت و آزار سخت

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن
پار-فرسوده و اوراق-مجروح
دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن
 

ارزانی(بخشیدن، دادن)

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش
جای سوزن انداختن نبودن-پر بودن-بسیار شلوغ بودن

الحق و الانصاف-انصافن-حقن
وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)
آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

بی در رو-بن بست
در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

خوش قلق-رام-خوش خوی
 

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

پاتی کردن-باد دادن خرمن

رستم صولت-رستم در حمام

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

 

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن
بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده
انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)
بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند

 

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن
 

 

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

جلز-نگا. جز

 

توپ مروارید-توپ بزرگ در ارگ تهران که در گذشته زنان در روز چهارشنبه سوری از زیر آن می گذشتند تا بخت شان گشوده شود
رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

چسی درکن-آدم پر مدعا

بلا به دور-بلاها دور باد

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

 

 
چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

اختر شمردن-شب‌بیداری
 

خاله وارَس-آدم فضول

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

آرواره‌ی کسی لق بودن(سرنگهدار نبودن، پرچانه بودن)
حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره