منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 194

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

تپه ماهور-زمین ناهموار

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

چین چین-پر از چین

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

ترک بیلمز-آدم نادان

جای پا-اثر-نشانه-رد

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

چیز دار-ثروتمند

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک
خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن
با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

فال بد زدن

پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن
روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن

 
چله نشینی-خانه نشینی

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

بر ملا شدن-آشکار گشتن
خرده قرض-بدهی اندک

پا سوز-عاشق شیفته

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن
دست نماز-وضو

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

 

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

خاک به سری کردن-همبستر شدن زن با شوهر

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن
پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن
خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن
دویدن توی حرف کسی-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

بد گل-زشت-بد ترکیب

 

چرند اندر چرند-پرت و پلا

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

 

 

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

 

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

دال به دال-پشت سر هم
 

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

چنبره زدن-حلقه زدن
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان
خرکچی-چارپادار

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

چل زن-زن کوتاه قد

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

جیک-صدا-آواز

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

از ته دل(از سر صدق و صفا)

 

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

پینکی رفتن-چرت زدن

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

دل واپس-نگران-چشم به راه-مضطرب

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

 

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

 

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

 

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

آه در بساط نداشتن(سخت بی‌چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)
پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن
زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

بخار-توانایی-شایستگی

جِر-اوقات تلخی-لج

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

خفت انداختن-تنگ کردن-در تنگنا قرار دادن

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

بیسار-فلان

خیک محمد-آدم چاق و فربه

بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد

دست کم-حداقل

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

 

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

دنیا آمدن-زاده شدن

 

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند
آب دندان خوردن-حسرت خوردن

 
 

چشم بندی-شعبده بازی-تر دستی

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

 

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

پت پتی-موتور سیکلت

 

تردستی-مهارت-شعبده بازی
چُل کلید-جام درویشان

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

انسان بودن-شریف و درست بودن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن
دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن

دور از شما ب-لانسبت

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن
دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو
چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

خود را بستن-پول دار شدن

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
 

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

 

 

بچه ی-اهل ِ

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

دلقک-شخص مسخره

 

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین
درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

 
زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

 

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن
جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

تلکه بند شدن- تلکه کردن

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)
افتادن بچه-سقط شدن جنین

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

 

خر آوردن-بدبخت شدن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن
پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

اهل دود(سیگاری)

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

آواز دادن(خواستن)

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

آبِ سیاه-نیمه کوری

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

 

 
آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

حمله کردن-یورش بردن

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

خداپسندانه-مورد پسند خدا
خیک محمد-آدم چاق و فربه

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)
 

در هم لولیدن-توی هم رفتن

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

چنار عباس علی-متلک بد

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن
رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی
از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)
چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن

خداپسندانه-مورد پسند خدا
پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

چنار عباس علی-متلک بد

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

آن سفر-آن بار-آن دفعه

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

تعطیل بردار-تعطیل شدنی

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

تا گلو زیر بار قرض بودن-قرض بسیار داشتن
رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

جا ماندن-فراموش شدن

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

چه مرگته ؟-چه دردی داری ؟

ذِله کردن-ذله آوردن

 

جِرِ ِنگ جِرِ ِنگ-صدای برخورد چیزهای فلزی

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا
دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

چاره-درمان

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

بزرگداشت-احترام-تکریم

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

آتش بی‌باد(ظلم، می)

 
دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

زیر دل زدن-تهوع آوردن

 

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی
بد شیر-متقلب-بد جنس

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن
جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن
ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن
رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن
بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

زبان کوچکه-زبان کوچک
با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

رخصت خواستن-اجازه خواستن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

چُس افاده-افاده ی بی جا
 

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود
دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

به هم زدن-قطع رابطه کردن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

چینی بند-چینی بند زن

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

 

در چاه افتادن-فریب خوردن

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

چله ی تابستان-گرمای سخت

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

چراغ الله-نگا. چراغ

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

حرص خوردن-عصبانی شدن

اشک تمساح-گریه ی دروغین

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

خیک محمد-آدم چاق و فربه

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن