مقاله – کارکرد مودّت به عنوان اجر رسالت پیامبر اکرم (۹۲)- قسمت ۳۲

– رجوع شود به: أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۰، ص: ۵۷۷ ↑
– همچنین رجوع شود به:” قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ، على تبلیغ الرساله، مِنْ أَجْرٍ، جعل فَهُوَ لَکُمْ، یقول: قل لا أسألکم على تبلیغ الرساله أجرا فتتهمونی ، و معنى قوله: فَهُوَ لَکُمْ أی لم أسألکم شیئا کقول القائل: ما لی من هذا فقد وهبته لک یرید لیس لی فیه شی‏ء، إِنْ أَجْرِیَ، ما ثوابی، إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهِیدٌ.” معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص: ۶۸۶(از تفاسیر اهل سنت) ↑
– رجوع شود به : المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۶، ص: ۳۸۹
همچنین رجوع شود به : “از مفهوم این آیه شریفه معلوم مى‏شود: کافران و مشرکان اینطور مى‏پنداشتند که پیامبر اسلام (۹)در مقابل تبلیغ رسالتى که مى‏کرد انتظار حق الزحمه و اجر داشت (همانگونه که گفته شده: کافر همه را بکیش خود پندارد )و به همین جهت است که خداى سبحان به آن بزرگوار مى‏فرماید: به این دنیا پرستان بگو: هر نوع اجرى که من از شما بخواهم براى خود شما باشد. نه! من انتظار هیچگونه اجرى از شما ندارم. اجر و پاداش من فقط به عهده خداى مهربان است. آن هم نه اجر و پاداش مادى، بلکه اجر معنوى و روحانى آنهم در عالم آخرت. و چون پروردگار من از هر چیز آگاه است، و تبلیغ رسالت من هم فقط براى رضاى خدا مى‏باشد پس: شکى نیست که پاداش مرا او خواهد عطا کرد (وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهِیدٌ)” نجفى خمینى ، محمد جواد ؛ تفسیر آسان؛ انتشارات اسلامیه؛ تهران؛ ۱۳۹۸ ق، ج‏۱۶، ص: ۲۰۰ ↑
– رجوع شود به : ” یا محمد (قل) لهم (ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ) و لیس (أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ) و المعنى أنی أبلغکم الرساله، و لا اجرّ إلى نفسی عرضاً من اعراض الدنیا بل ثمره ذلک لکم، و لیس أجری إلا على اللَّه.” التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏۸، ص: ۴۰۶ ↑
-.رجوع شود به: انوار درخشان، ج‏۱۳، ص: ۲۴۸ ↑
– رجوع شود به: تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده، ج‏۳، ص: ۲۷۲ ↑
– رجوع شود به: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۸، ص: ۶۲۰ ↑
– الکافی (ط – دارالحدیث)، ج‏۱۵، ص: ۸۳۱ و البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۴، ص: ۵۲۷ ↑
– سباء(۳۴):۴۷ ↑
– فرقان(۲۵):۵۷ ↑
– شورى(۴۲):۲۳ (این آیه بررسی خواهد شد) ↑
– همچنین رجوع شود به: ” قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ أی أیّ شی‏ء سألتکم من أجر على الرساله فهو لکم. و المراد نفی السؤال رأسا. و إمحاض النصح کنایه، لأن ما یسأله السائل، یکون له. فجعله للمسئول عنه، . کنایه عن أنه لا یسأل أصلا. و (ما) على هذا شرطیه. و جوز کونها موصوله مراد بها ما سألهم ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلى‏ رَبِّهِ سَبِیلًا [الفرقان: ۵۷]. و قوله: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى‏ [الشورى: ۲۳]. و اتخاذ السبیل إلیه تعالى منفعتهم الکبرى، …” محاسن التأویل، ج‏۸، ص: ۱۵۶(از تفاسیر اهل سنت)
همچنین رجوع شود به: “قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ على الرساله فَهُوَ لَکُمْ یعنى لا اسئلکم شیئا و قیل معناه ما سألتکم من اجر بقولی ما اسئلکم علیه من اجر الّا من شاء ان یتّخذ الى ربه سبیلا و قوله لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى‏ … فَهُوَ لَکُمْ اى لفائدتکم لان اتخاذ السبیل الى اللّه ینفعکم و …” مظهرى محمدثناءالله ؛ ‏التفسیر المظهرى؛ ناشر: مکتبه رشدیه؛ پاکستان؛ ۱۴۱۲ ق، ج‏۸، ص: ۳۷(از تفاسیر اهل سنت) ↑
– رجوع شود به :طبرسى فضل بن حسن؛ ترجمه تفسیر جوامع الجامع؛ مترجمان ، ناشر: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى؛ مشهد؛ ۱۳۷۷ ش، ج‏۵، ص: ۱۹۵ ↑
– قلم(۶۸):۴۶ ↑
– همچنین رجوع شود به: ” فَهُوَ لَکُمْ جزاء الشرط الذی هو قوله ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ تقدیره: أىّ شی‏ء سألتکم من أجر فهو لکم، کقوله تعالى ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَهٍ و فیه معنیان، أحدهما: نفى مسأله الأجر رأسا، کما یقول الرجل لصاحبه: إن أعطیتنى شیئا فخذه، و هو یعلم أنه لم یعطه شیئا و لکنه یرید به البت، لتعلیقه الأخذ بما لم یکن. و الثانی: أن یرید بالأجر ما أراد فی قوله تعالى قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلى‏ رَبِّهِ سَبِیلًا و فی قوله قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى‏ لأنّ اتخاذ السبیل إلى اللّه نصیبهم و ما فیه نفعهم، و کذلک المودّه فی القرابه، لأنّ القرابه قد انتظمته و إیاهم عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهِیدٌ حفیظ مهیمن، یعلم أنى لا أطلب الأجر على نصیحتکم و دعائکم إلیه إلا منه، و لا أطمع منکم فی شی‏ء.” الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج‏۳، ص: ۵۹۱(از تفاسیر اهل سنت)
همچنین رجوع شود به: ” قوله ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ الآیه. و تقریره أن العاقل لا یرکب العناء الشدید إلا لغرض عاجل و هو غیر موجود هاهنا بل کل أحد یعادیه و یقصده بالسوء، أو لغرض آجل و لا یثبت إلا على تقدیر الصدق فإن الکاذب معذب فی الآخره لا مثاب. هذا إذا أرید بقوله فَهُوَ لَکُمْ نفی سؤال الآخر رأسا کما یقول الرجل لصاحبه: إن أعطیتنی شیئا فخذه و هو لم یعطه شیئا. و یحتمل أن یراد بالأجر قوله لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِل
َّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى‏ [الشورى: ۲۳] و قوله ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلى‏ رَبِّهِ سَبِیلًا [الفرقان: ۵۷] لأن الموده فی القربى قد انتظمته و إیاهم و کذا اتخاذ السبیل إلى اللّه عز و جل فیه نصیبهم و نفعهم. وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهِیدٌ یعلم أنی لا أطلب الأجر على نصحکم أو یعلم أن فائده النصح تعود علیکم” نیشابورى نظام الدین حسن بن محمد ؛ تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان؛ناشر: دار الکتب العلمیه؛ بیروت؛ ۱۴۱۶ ق، ج‏۵، ص: ۵۰۲ (از تفاسیر اهل سنت) ↑
– شوری(۴۲):۲۳ ↑
– رجوع شود به: “وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهِیدٌ خداوند بر هر چیزى شاهد و گواه است و مى‏داند که من در آنچه مى‏گویم صادق هستم و مى‏داند اجرى که من راجع به مودّت اهل بیت از شما درخواست مى‏کنم به حال شما نافع و مفید است و مى‏داند اجر من که به حال من فایده دارد جز بر عهده پروردگارم نیست و شما نمى‏توانید آنرا ادا کنید.” گنابادى سلطان محمد؛ بیان السعاده فى مقامات العباده؛ مترجم:خانى رضا / ریاضى حشمت الله ؛ مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام‏نور؛تهران‏، ۱۳۷۲ ش، ج‏۱۲، ص: ۹۶ ↑
– در ذیل آیه« قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ» فرمود: جریان چنین بود که: رسول خدا (۹)از قوم خود خواست که اقارب او را دوست بدارند، و آزار و اذیت نکنند، لذا این آیه نازل شد که همین اجر و مزد نیز به نفع شماست، و ثوابش عاید خودتان مى‏شود . رجوع شود به: المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۶، ص: ۳۹۳ ↑
– شوری(۴۲):۲۳ ↑
– همچنین رجوع شود به:” قُلْ لهم على سبیل الإسکات و الإلزام ما سَأَلْتُکُمْ عنکم شیأ من الجعل أصلا و ان فرض انى سألت منکم شیأ فاعلموا ان ما سألتکم مِنْ أَجْرٍ على إرشادکم و تکمیلکم فَهُوَ لَکُمْ اى هو هبه موهوبه لکم من قبلی مردوده علیکم منى و بالجمله إِنْ أَجْرِیَ و ما جعلى على تحمل هذه المشاق و المتاعب الوارده على فی تبلیغ الرساله و اظهار الدعوه إِلَّا عَلَى اللَّهِ الذی قد أرسلنی بالحق و بعثنی بالصدق على الصدق و هو المراقب المطلع على عموم أحوالی الحکیم المتقن بافاضه ما ینبغی و یلیق بشأنى و حالی وَ کیف لا یطلع سبحانه على احوال عباده إذ هُوَ بذاته عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ ظهر من الموجودات و لاح علیه لمعه الوجود و بروق التجلیات شَهِیدٌ حاضر دونه غیر بعید عنه و مغیب علیه” نخجوانى نعمت الله بن محمود؛ الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه؛ ناشر: دار رکابى للنشر؛ مصر؛ ۱۹۹۹ م‏، ج‏۲، ص: ۱۸۱(از تفاسیر اهل سنت) ↑
– رجوع شود به: تفسیر نمونه، ج‏۱۸، ص: ۱۴۴ ↑
– سباء(۳۴):۴۷ ↑
– رجوع شود به: ” قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ بگو اى محمد آنچه سؤال میکنم من از شما بجهت دعوت رسالت از مزدى که آن اجابت شماست مر دعوت را فَهُوَ لَکُمْ پس آن اجر یعنى نفع آن مر شما راست. حاصل کلام اینکه من از دعوت خود اجرى و مزدى که میخواهم همین اجابت کردن و قبول نمودن آن دعوتست نه نفعهاى دنیوى و ثواب آن اجر که اجابت دعوت منست عائد بر شماست نه بر من. و این تفسیر مروى از حضرت ابى جعفر الباقر (۷)است و در بعضى روایات آمده که معنى «قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ» اینست که بگو اى محمد آنچه من سؤال میکنم شما را از اجر مودّت ذوى القربى است و غیر آن را سؤال نمیکنم پس نفع آن عائد بر شماست و نجات میدهد شما را از عذاب روز قیامت إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ نیست مزد من مگر بر خداى تعالى وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهِیدٌ و او بر همه چیز گواه و مطلعست” شریف لاهیجى محمد بن على؛ تفسیر شریف لاهیجى؛ناشر: دفتر نشر داد؛ تهران؛۱۳۷۳ ش، ج‏۳، ص: ۷۰۱ ↑